پرسش :

مدتى است نسبت به همه چیز بى احساس شده‌ام و شوق تلاش و کوشش و مطالعه ندارم؛ لطفاً مرا راهنمایى کنید.


پاسخ :
این حالت اگر به صورت موقتى باشد، جاى نگرانى نیست. معمولاً بیشتر افراد گاهى بى نشاط و احساس خستگى و غم و اندوه مى کنند. اما اگر این حالت ها استمرار دارد، مى تواند نشانه اى براى بعضى از مشکلات باشد. البته این مشکلات هم جاى نگرانى ندارد و مى توان با برخورد منطقى و علمى و استفاده از مشاوران مجرب بر آنها فایق آمد.
 
به نظر مى رسد یکى از علل خستگى شما مى تواند، یکنواختى زندگى، کار مستمر بدون تفریح و بدون تنوع، در نوع فعالیت هاى روزمره باشد؛ لذا باید هر از چند گاهى یک تغییر و تحول در زندگى خود ایجاد کنید.
براى مثال در صورت امکان، به مسافرت هاى کوتاه مدت بروید؛ با افراد خوش مشرب طرح دوستى بریزید و روزانه یا به صورت هفتگى گپى دوستانه داشته باشد؛ ورزش کنید و بالاخره تغییرى در زندگى خود ایجاد کنید تا از حالت یکنواختى بیرون آید و از عوارض آن (خستگى فکرى و کاهش کارآمدى توانایى هاى ذهنى) نجات پیدا کنید.
 
نکته دیگر داشتن یک برنامه منظم براى اوقات شبانه روزى است؛ بکوشید برنامه اى را تنظیم نموده و با برنامه زندگى کنید. در حد توان کار فکرى و مطالعاتى داشته باشید. هر وقت احساس خستگى کردید، مطالعه را رها کنید و به کار دیگرى بپردازید. ساعات مطالعه شما پى در پى نباشد و در بین آن لحظاتى را استراحت کنید. مطالعات خود را هدفمند کنید؛ یعنى، اول براى خود سؤال ایجاد کنید و بعد براى پاسخ به آن پرسش، به مطالعه بپردازید یا اینکه موضوعى را انتخاب نموده و براى شناخت آن مطالعه کنید. علاوه بر نکات فوق، به تذکراتى که در پى مى آیند توجه کنید و آنها را بکار گیرید:
 
1. بعد از 45 دقیقه مطالعه، حدود 10 تا 15 دقیقه استراحت کنید و در این فرصت نوشیدنى یا میوه اى میل کنید. 
2. هرگاه خسته شدید، کتاب را براى لحظاتى کنار بگذارید و چشمان خود را چند دقیقه اى ببندید. 
3. روزانه حداقل نیم ساعت ورزش کنید (ترجیحاً صبح ها). 
4. هنگامى که خیلى احساس کسالت مى کنید، در صورت امکان شنا و یا دوش آب ولرم بگیرید. 
5. حتماً از مواد غذایى قنددار (مانند خرما و کشمش) به ویژه در دوران امتحانات، استفاده کنید.


توجه به این نکته بایسته است که حالات روحى انسان، همواره یکسان نیست. گاهى اوقات انسان با نشاط و شاداب است و گاهى نیز غم و اندوه را تجربه مى کند؛ از این حالات نگران نباشید. البته اگر حالت غم و اندوه و خستگى مفرط و بى حوصلگى شما، استمرار پیدا کرد؛ حتماً به روان شناس یا روان پزشک مراجعه کنید.

اینکه نوشته اید: «مى خواهم سرتاسر وجودم کار و تلاش و مطالعه شود»؛ گرچه خواسته بدى نیست، اما باید انتظار ما از خودمان، متناسب با توانایى هایمان باشد. همچنین افراط و تفریط در هر کارى موجب مشکلاتى براى انسان مى شود؛ لذا توجه به نکات زیر ضرورى است:
 
1. ساعات شبانه روزى را تقسیم کنید و در این برنامه همه نیازهاى خود را مورد توجه قرار دهید. (خواب، غذا، کار و مطالعه، تفریح، عبادت و...). 
2. چرخه خواب خودتان را تنظیم کنید و حداقل هفت ساعت براى خواب قرار دهید و از این میزان 85 درصد آن منحصراً در شب باشد. 
3. حتماً با دیگران معاشرت داشته باشد (البته دوستان خوب و مناسب). 
4. نمازها سر وقت و تا حد امکان با جماعت بخوانید. 
5. تلاوت قرآن را جزء برنامه هاى خود قرار دهید و هر روز چند آیه - با توجه به معنا و به ترتیب - تلاوت کنید. 
6. به اصل تدریجى بودن در زمینه رشد علمى و روحى توجه داشته باشید؛ یعنى، بدانید که انسان کم کم و به تدریج مى تواند کمال پیدا کند و نمى تواند خیلى زود به همه کمالات دست یابد. 
7. امیدوار به رحمت و مغفرت خداوند باشید و بر او توکل کنید. بدانید که او هیچ گاه ما را تنها نگذاشته و همواره ما را مورد لطف و رحمت خود قرار مى دهد.

 
منبع: اختلالات رفتارى، ابوالقاسم بشیرى؛ نهاد نمایندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه ها، قم: دفتر نشر معارف، 1387.
 
در این زمینه حتما بخوانید: 

درمان دل مردگى
چگونه خودم را به مطالعه علاقه‏مند کنم؟

شش علت احتمالی خستگی شدید و چگونگی مقابله با آن